Το λευκό χρυσάφι της Λήμνου και άλλες ιστορίες
(Αναμνήσεις από μια εποχή που έφυγε)
Συγγραφέας: Μπουτλούκου-Βρεττάκη Ευαγγελία
Έκδοση: Ιδιωτική έκδοση, Αθήνα 2003
Επιμέλεια έκδοσης, πρόλογος: Μπελίτσος Γρ.Θεόδωρος
Αριθμός σελίδων: 104
Περιγραφή: Στο «Λευκό χρυσάφι» η συγγραφέας παίρνει αφορμή από την εντατικοποίηση της καλλιέργειας του βαμβακιού στο νησί στα χρόνια του ’50, για να αφηγηθεί τις αλλαγές που έφερε στη λημνιακή κοινωνία αυτή η δραστηριότητα. Πρόκειται για μια κατάθεση ψυχής, όπου το δράμα εναλλάσσεται με τη νοσταλγία. Μέσα από τις μικρές ιστορίες του βιβλίου, ο αναγνώστης μυείται σε μια εποχή που χάθηκε. Σε μια εποχή που τα χωριά της Λήμνου ήταν ακόμα ζωντανά και γεμάτα ανθρώπους.
Στο βιβλίο απεικονίζεται μια κοινωνία που όντας ανυποψίαστη, αιφνιδιάζεται από την απρόσμενη οικονομική επιτυχία της καλλιέργειας του μπαμπακιού και αντιδρά σπασμωδικά, πελαγοδρομώντας ανάμεσα στο συμφέρον και στο καθήκον. Θέλει να επωφεληθεί, αλλά παράλληλα προσπαθεί να μη χάσει την αθωότητά της. Αυτό φυσικά δεν είναι εύκολο. Και μέσα από τις αντιφάσεις αυτές η λημνιακή κοινωνία προχωράει και εξελίσσεται.
Τα δεκαοχτώ αφηγήματα του βιβλίου θα μπορούσαν να γίνουν 18 σενάρια κινηματογραφικών ταινιών ή τηλεοπτικών σειρών. Τίτλοι όπως:
«Κεχαγιάδες και Κυράδες»,
«Μόχθος, αγώνας και έρωτας»,
«Οι γυναίκες χωρίς παράδες»,
«Στους τυφλούς ο μονόφθαλμος βασιλεύει»,
«Το βιό παντρεύει το στοιχειό»,
«Ορφανό μην αδικήσεις»,
είναι αποκαλυπτικοί του ύφους των κειμένων του βιβλίου. Εδώ θα βρει κανείς, την αδικία και την εκμετάλλευση, αλλά και τη συμπόνια, τη δικαίωση και τη συχώρεση. Θα διαβάσει για ατυχίες και λάθη, αλλά και για κατορθώματα και επιτυχημένες προσπάθειες. Για πάθη και αντιζηλίες, αλλά και για συνεργασίες και μεγαλοσύνες. Όλα υπάρχουν στο σύντομο διάστημα που κράτησε η βαμβακοπαραγωγή.
Πέρα από τη λογοτεχνικότητα τους, τα κείμενα έχουν σημαντική εθνογραφική και ανθρωπολογική αξία. Διότι περιέχουν αυτό ακριβώς που η σύγχρονη επιστήμη της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας αναζητά. Δηλαδή την καταγραφή των ηθών μιας περιοχής σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, μέσα από τις αναμνήσεις των ανθρώπων που τα έζησαν.
Τέτοια κείμενα λοιπόν είναι σημαντικά και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πρωτογενείς πηγές για τη μελέτη της λημνιακής κοινωνίας της περιόδου εκείνης. Αυτή η πλευρά του βιβλίου είναι κατά τη γνώμη μου η πιο ενδιαφέρουσα.
Έτσι το βιβλίο μπορεί να διαβαστεί διπλά. Ο απλός, ο μη απαιτητικός αναγνώστης, θα θυμηθεί και θα ξαναζήσει την περίοδο του μπαμπακιού. Αλλά και ο ειδικός θα το βρει χρήσιμο για τις μελέτες του και θα το συμπεριλάβει στη βιβλιογραφία του, διότι στα κείμενα αποτυπώνεται το γενικότερο κλίμα της εποχής που αφηγούνται.
Όμως όλα έχουν ένα τέλος. Το «λευκό χρυσάφι» γρήγορα ξεθώριασε. Κι όπως γράφει η συγγραφέας:
«Ερήμωσαν οι κάμποι, έριξε άγκυρα το νησί, φύγανε τα εργατικά χέρια, με την ελπίδα μιας καλύτερης ζωής».
Ευτυχώς όμως -συμπληρώνω εγώ- που φεύγοντας πήρανε μαζί τους τη Λήμνο, την έβαλαν στην καρδιά τους, τη φύλαξαν στο εικονοστάσι, τη διατήρησαν σαν κάτι ακριβό και πολύτιμο και την κρατάνε ζωντανή, αν και βρίσκονται μακριά: με τους συλλόγους τους, με τις συγκεντρώσεις τους, όπως η σημερινή και με βιβλία σαν «Το λευκό χρυσάφι της Λήμνου», που παρουσιάζουμε σήμερα.
Ευαγγελία, σε ευχαριστούμε για το «χρυσάφι» που μας χάρισες.
Ομιλία στην παρουσίαση του βιβλίου σε εκδήλωση της ΟΛΣΥ Αθήνα, Ξενοδοχείο «Τιτάνια»
